fot. Mariusz Gratkowski

11 lipca mija 74 rocznica tzw. krwawej niedzieli – apogeum mordów Ukraińców na polskiej ludności #na Kresach Wschodnich. Najwięcej ofiar było na Wołyniu. Według badaczy szacunkowo zamordowano od 120 do 130 tys. ludzi. Nie mają pomników, mogił, bo palono ich ciała lub zasypywano w rowach.

Zbrodnie na Polakach dokonywane przez Ukraińców nadal stanowią „trudny temat”. O Katyniu, wysyłkach na Sybir itp. działaniach ludobójczych na Polakach ze strony Rosjan można mówić głośno od 1989 r. Zbrodnie ukraińskie nadal są „drażliwe politycznie”. Do dzisiaj władze Polski niechętnie podejmują tę sprawę, a publikacje zawdzięczamy prywatnym osobom, które postanowiły zachować prawdę o potwornych wydarzeniach.

Rzeź wołyńska

Pod pojęciem „Rzeź wołyńska” należy rozumieć wszelkie zbrodnie ukraińskich formacji zbrojnych (OUN, UPA) i ludności cywilnej, dokonywanej na obywatelach polskich. Dochodziło do nich od 1939 r. aż do 1948 r. Apogeum przypadło na 1943 i 1944 r. Objęły Wołyń i Podole, ale także ziemie dzisiejszej Polski (południowo-wschodnie województwa). Według różnych szacunków zamordowano 120-130 tys. osób, w tym starców, kobiety, dzieci. Mordowano całe rodziny, całe wsie, które następnie równano z ziemią.

Jak do tego doszło? Ukraiński nacjonalizm u swych źródeł zakładał, że na terenie Ukrainy mogą pozostać tyko Ukraińcy, reszta ludności miała być przesiedlona albo zlikwidowana (Żydzi, Polacy, Rosjanie, Niemcy, Czesi itp.). Ukraińscy przywódcy liczyli początkowo na III Rzeszę, ale gdy ostatecznie władze niemieckie odmówiły uznania niepodległej Ukrainy, ruch niepodległościowy zradykalizował się. Ukraińcy najpierw aktywnie pomagali Niemcom w eksterminacji Żydów (policja ukraińska i ukraińskie formacje pomocnicze armii niemieckiej). Po 1942 przyszła kolej na Polaków. W marcu 1942 podczas zjazdu Ukraińskiego Komitetu Krajowego (organ reprezentujący przez władzami niemieckimi interesy ukraińskie) przedstawiono plan przesiedlenia Polaków z tzw. Galicji na teren Generalnego Gubernatorstwa. Po eksterminacji Żydów przywódcy ukraińscy podjęli decyzję o wymordowaniu Polaków. W tym celu od 1942 przygotowywano oddziały zbrojne OUN-UPA oraz agitowano ludność cywilną, aby ta brała udział w rzeziach (tzw. rezuni, „siekiernicy”). Już w 1942 r. dochodziło do pojedynczych mordów, głównie na działaczach społecznych i liderach danych społeczności polskich.

Mordowano wszystkich

13 listopada 1942 r. po raz pierwszy zaatakowano całą wieś – Obórki (pow. łucki). Zamordowano ok. 50 osób. W lutym 1943 r. powstały pierwsze oddziały samoobrony polskiej na Wołyniu, ale bardzo słabo uzbrojone.

9 lutego 1943 r. rozpoczęto systematyczną eksterminację ludności polskiej. Tego dnia wymordowano mieszkańców wsi Parośla (pow. sarneński) – zginęło co najmniej 155 osób. Dokonała tego sotnia UPA uzbrojona głównie w noże i siekiery. Do końca kwietnia 1943 r. na terenie ośmiu powiatów zamordowano ok. 4,5 tys. osób narodowości polskiej. 4 kwietnia 1943 r. na polecenie szefostwa UPA ukraińscy policjanci uciekają z posterunków i z bronią przechodzą do lasów, gdzie tworzą oddziały zbrojne. Nie walczą jednak z Niemcami, a ich celem staje się ludność polska.

W maju 1943 r. ruszyła druga fala mordów na terenie Wołynia. Miały planowany charakter. Oprócz oddziałów UPA w rzeziach brała udział ludność cywilna, mężczyźni uzbrojeni w siekiery, widły, cepy, noże, kosy itp. Systematycznie atakowano wsie na terenie kolejnych powiatów. Ludność polską mordowano w okrutny sposób, nie oszczędzano nikogo łącznie z niemowlętami, dziećmi, starcami. Powstało kilka ośrodków samoobrony, z których nielicznym udało się przetrwać (najbardziej znana obrona to Przedbraże).

W czerwcu Ukraińcy nadal mordowali ludności i niszczyli kolejne polskie wsie. Dowództwo Armii Krajowej nie udzieliło znaczącego wsparcia, nie mobilizowano i nie powołano lokalnych oddziałów (z małymi wyjątkami) – głównym wrogiem byli Niemcy.

11 lipca atak na 100 wsi

Lipiec 1943 r. to apogeum ukraińskich zbrodni. 4 i 5 lipca wymordowano ludność 24 wsi na terenie pow. łuckiego. 11 lipca, w niedzielę, zaatakowano ok. 100 miejscowości, w tym mordowano ludzi zgromadzonych na mszach w kościołach. Tylko w jednym przypadku, w Kisielinie, desperacka obrona przyniosła ocalenie części osób. Tego dnia obrońcy Przedbraża zlikwidowali szkołę UPA w Trościańcu. Cały lipiec płonęły kolejne wsi i ginęli setkami ich mieszkańcy, m.in. tysiące rezunów i „siekierników” zmasakrowało uciekinierów z wielu wiosek, którzy schronili się w ośrodku obrony w Hucie Stepańskiej (część ludności ocalała). Dopiero pod koniec lipca zaczęto tworzyć oddziały partyzantki AK do obrony ludności (łącznie dziewięć).

Mordowali do 1948 r.

W sierpniu nadal Ukraińcy mordują ludność polską na terenie Wołynia, Podola i dzisiejszej Polski. Udana obrona Przedbraża jest przykładem, że zdecydowane działania mogły ocalić tysiące ludzkich istnień. W Przedbrażu (i okolicznych wsiach) schroniło się ponad 20 tys. osób. Polacy w odwecie niszczą wsie – ośrodki UPA i rezunów, zabijano także odwetowo cywili (łącznie ok. 2,2 tys. osób).

We wrześniu rozpoczęła się fala eksterminacji w Galicji Wschodniej. Mordowano nadal pojedyncze wsie, ale wobec oporu polskiego i nadejścia Armii Czerwonej terror zelżał. Wiele osób zostało jednak wcześniej wywiezionych przez Niemców na przymusowe roboty. Jeszcze w święta Bożego Narodzenia Ukraińcy zabili ok. 650 osób.

W styczniu 1945 r. po wkroczeniu Armii Czerwonej, rozbrojeniu uległy ośrodki samoobrony, a Rosjanie przystąpili do likwidacji UPA. W Galicji Wschodniej ruszyła druga fala terroru, tym razem z rąk Ukraińców zginęło ok. 25 tys. osób. Polska partyzantka zwalczana przez Rosjan niewiele mogła pomóc. Ludność uciekła do większych miast. W lutym wiele ośrodków samoobrony podejmuje desperacką walkę, ale często nieudaną. 24 lutego w Hucie Pieniackiej (pow. brodzki) zamordowano ok. 800 osób.
W marcu 1944 r. UPA przeszło na teren Lubelszczyznę i tu rozpoczęła mordy na ludności polskiej. Zdecydowane przeciwdziałania AK, w tym 27 Wołyńskiej Dywizji nie były w stanie całkowicie ochronić ludności. W marcu 1944 r. Rosjanie przesiedlili Ukraińców powiązanych z UPA na wschodnie tereny ZSRR (ok. 112 tys. osób). Wiosną i latem miały miejsca kolejne napaści na polskie wsie, w Święta Wielkanocne zamordowano ok. 500 Polaków. Mordy na terenie Galicji Wschodniej oraz Lubelszczyzny trwały cały 1944 r. Polacy bronili się w ośrodkach samoobrony, Rosjanie zniszczyli ukraińską dywizję SS „Galizien” (lipiec 1944 r.).

27 lipca przedstawiciele PKWN (władze komunistyczne Polski) podpisali porozumienie z władzami ZSRR w sprawie przebiegu granicy, a 9 września o przesiedleniu ludności.

W 1945 r. Ukraińcy nadal napadali na polską ludność na terenie Galicji Wschodniej i Lubelszczyzny. W odwecie oddziały AK i NSZ spacyfikowały kilka wsi ukraińskich (jako ośrodki napadów). Władze komunistyczne namawiały ludność polską i ukraińską do przesiedlania się. Od września przymusowo przesiedlano Ukraińców do ZSRR. Do czerwca 1946 r. przesiedlono ponad 511 tys. Ukraińców. Do Polski trafiło ponad 780 tys. osób.

W 1946 r. oddziały Ludowego Wojska Polskiego podjęły działania przeciw UPA, które nadal dokonywały napadów na ludność, infrastrukturę kolejową i posterunki MO. Tylko od 1 października do końca roku odnotowano 45 przypadków ataków na ludność polską.

W 1947 r. nadal dokuczliwe działania i mordy UPA spowodowały akcję przesiedleńczą „Wisła”. Od 28 kwietnia do końca lipca przesiedlono ludność ukraińską. To położyło kres napadom ukraińskim na Polaków. W efekcie napaści i walk zginęło szacunkowo ponad 10,4 tys. obywateli polskich (w tym ok. 8 tys. ludności cywilnej) i ok. 6750 Ukraińców (w tym 4250 osób cywilnych). Ostatnie ofiary ukraińskiego szowinizmu zginęły jeszcze w 1948 r.

Ludobójstwo okrutne

Udowodnione straty w okresie od 1939 r. do 1948 to minimum ponad 90 tys. Polaków, a szacunkowo ponad 130 tys. Zniszczono ok. 1150 wsi, osad i kolonii (palono budynki, wycinano drzewa i sady, aby nie pozostał ślad po polskiej ludności). Ukraińcy mordowali okrutnie. mieli ponad 150 sposób zabijania ludzi, łącznie z dziećmi, starcami, kobietami nawet w ciąży. Jak podkreśla znawca prawa Ryszard Szawłowski, który stworzył pojęcie „genocidium atrox” (ludobójstwo okrutne), nawet Niemcy i Rosjanie nie stosowali takich tortur jak czynili to Ukraińcy.

Materiał: Mariusz Gratkowski Muzeum Ziemi Krajeńskiej w Nakle

Powrót Drukuj

LOKALNY HIT

Rejestracja podmiotów gospodarczych

od 50PLN

Analiza stanu bhp w firmie

od 50PLN

Bezpłatne kontrolowanie sprawności zawieszenia

Szkolenie z pierwszej pomocy

49PLN

Konstrukcje stalowe

Szkolenie z HACCP

59PLN

Opracowujemy Instrukcje bhp

od 50PLN

Przeglądy gaśnic

od 50PLN